Οι ειδήσεις για την Αφρική στα ελληνικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης συνήθως εστιάζονται στην πείνα, το αίμα και τον πόνο. Μερικές φορές υπάρχει μια βιαστική αναφορά στη φιλανθρωπική δράση κάποιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης. Σχεδόν ποτέ δεν υπάρχει κάποιο σχόλιο για τις ελληνοαφρικανικές σχέσεις. Έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που έλληνας υπουργός Εξωτερικών ταξίδεψε, με την εξαίρεση της Νοτίου Αφρικής, σε κάποια χώρα της υποσαχαρικής Αφρικής. Για πολλούς έλληνες διπλωμάτες οι πρεσβείες στην Αφρική είναι τόποι εξορίας. Και για τους περισσότερους έλληνες επιχειρηματίες η ήπειρος είναι terraincognita. Ωστόσο η Αφρική δεν έχει παραμείνει η ίδια. Αντίθετα, έχει αλλάξει πολύ και προς το καλύτερο. Η εικόνα της «μαύρης» ηπείρου των δικτατόρων, της φτώχειας και του AIDS δεν είναι πια ακριβής.
Πρώτον, η Αφρική δεν είναι πια μια ήπειρος ενόπλων συγκρούσεων. Παρά την ανοικτή πληγή του Νταρφούρ και τις συγκρούσεις «χαμηλής έντασης» στη Σομαλία, τη βόρεια Ουγκάντα, τη νοτιοανατολική Νιγηρία και τις ανατολικές επαρχίες της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, οι πληθυσμοί στις υπόλοιπες 48 χώρες της Αφρικής ζουν μια πρωτόγνωρη ειρηνική περίοδο χωρίς συγκρούσεις και χωρίς βία.
Δεύτερον, οι σημερινοί αφρικανοί ηγέτες δεν έχουν καμία σχέση με τις καρικατούρες του Μποκάσα και του Ιντι Αμίν Νταντά. Η μεγάλη πλειονότητα των αφρικανικών προέδρων σήμερα έχουν εκλεγεί δημοκρατικά. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του FreedomHouse, το 1977 μόνο 3 από τις 53 χώρες της Αφρικής μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν ως «ελεύθερες». Ο αντίστοιχος αριθμός το 2007 ήταν 22, ενώ ο αριθμός των «μη ελεύθερων χωρών» μειώθηκε από 25 to 15. Σε αντίθεση με το παρελθόν, οι Αφρικανοί πρόεδροι εγκαταλείπουν την εξουσία όταν ηττώνται στις εκλογές. Και οι περισσότεροι ηγέτες της ηπείρου έχουν σπουδάσει σε δυτικά πανεπιστήμια, είναι πραγματιστές και δεν θεωρούν πια τους ξένους ως υπεύθυνους όλων των προβλημάτων τους. Ακόμη, οι απλοί Αφρικανοί έχουν μειωμένη ανοχή στην διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα.
Τρίτον, μετά από σχεδόν τέσσερις δεκαετίες στασιμότητας, οι αφρικανικές οικονομίες αναπτύσσονται με γοργούς ρυθμούς. Το ΑΕΠ της ηπείρου αυξανόταν το διάστημα 2004-9 με μέσους ετήσιους ρυθμούς υψηλότερους από 5%. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, το 2010 οκτώ αφρικανικές οικονομίες θα είναι ανάμεσα στις 20 ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του κόσμου. Σε μεγάλο βαθμό οι ρυθμοί αυτοί αντανακλούν την καλύτερη διαχείριση και τη φιλελευθεροποίηση. Σχεδόν όλες οι αφρικανικές χώρες περιόρισαν τα ελλείμματα και ήραν τους περιορισμούς στις ξένες επενδύσεις. Με την εξαίρεση της Ζιμπάμπουε, ο πληθωρισμός είναι χαμηλός και οι δασμοί έχουν μειωθεί σημαντικά. Το 2008 72 δισεκατομμύρια δολάρια ξένων επενδύσεων εισέρευσαν στην ήπειρο, μια τεράστια αύξηση σε σχέση με τα 9 δισεκατομμύρια το 2000. Μελέτες διεθνών οργανισμών δείχνουν ότι οι επενδύσεις στην Αφρική έχουν τις υψηλότερες αποδόσεις στον κόσμο. Επιπλέον η Αφρική έχει εξελιχθεί και σε πηγή ξένων επενδύσεων. Χάρη στην ανάπτυξη δημιουργείται μια μεσαία τάξη. Υπολογίζεται ότι 300 εκατομμύρια Αφρικανοί διαθέτουν πλέον ένα μέσο εισόδημα που ξεπερνά τα 2.400 δολάρια το χρόνο. Οι εικόνες των παιδιών που πεινούν σε μια ήπειρο που υποφέρει από αυταρχικά καθεστώτα και βίαιες συγκρούσεις αφορούν σε λίγες χώρες και σε ορισμένες περιοχές της ηπείρου. Υπάρχει και μια άλλη Αφρική αποτελούμενη από πολυτελή γραφεία σε ουρανοξύστες και από δρόμους που στις ώρες αιχμής αντιμετωπίζουν μποτιλιαρίσματα….
Ίσως η χώρα που έχει αντιληφθεί περισσότερο από κάθε άλλη τη μεταμόρφωση της Αφρικής είναι η Κίνα. Το 2000 η Κίνα ήταν ο τέταρτος εμπορικός εταίρος της Αφρικής. Οκτώ χρόνια μετά, το κινεζο-αφρικανικό εμπόριο έχει δεκαπλασιαστεί, φθάνοντας τα 107 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2008 η Κίνα ξεπέρασε τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Αφρικής. Τα κινεζικά προϊόντα έχουν κατακλύσει την ήπειρο και οι αφρικανικές εξαγωγές πρώτων υλών στην Κίνα έχουν αυξηθεί θεαματικά. Επίσης οι Κινέζοι υλοποιούν πάνω από 1000 επενδυτικά σχέδια ύψους πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων σε διάφορες αφρικανικές χώρες. Ωστόσο η Κίνα δεν είναι η μόνη δύναμη που προσεγγίζει την Αφρική. Υπάρχει ένας αυξανόμενος δυναμισμός στην Ευρω-αφρικανικές σχέσεις. Οι διαπραγματεύσεις ΕΕ και αφρικανικών κρατών για την υπογραφή νέων Οικονομικών Εταιρικών Συμφωνιών (EconomicPartnershipAgreements) αναμένεται να οδηγήσουν σε μείωση των δασμών και σε θεαματική αύξηση του διμερούς εμπορίου. Για πρώτη φορά στα τελευταία 50 χρόνια, οι αφρικανικές οικονομίες ανοίγονται στις ευρωπαϊκές εξαγωγές.
Παρά την έλλειψη αποικιακού παρελθόντος και παρά την ύπαρξη δραστήριων ελληνικών κοινοτήτων, η ελληνική παρουσία στην Αφρική είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Το εμπόριο είναι ασήμαντο και οι ελληνικές επενδύσεις ελάχιστες. Αντίθετα από μας οι γείτονές μας κινούνται ταχύτερα Για παράδειγμα, σε μια πρόσφατη τουρκο-αφρικανική συνάντηση κορυφής, η Αγκυρα ανακοίνωσε ότι θα διπλασιάσει τη τουρκική παρουσία στην ήπειρο, ανοίγοντας 15 νέες πρεσβείες και προωθώντας μεγάλες επενδύσεις.
Σήμερα πρέπει να αντιληφθούμε ότι έχουμε κοντά μας, μερικές δεκάδες μίλια νότια της Κρήτης, μια «νέα Αφρική» που προσφέρει πολλές ευκαιρίες στην ελληνική διπλωματία και τους έλληνες επιχειρηματίες. Η επιτυχής δραστηριότητα ελλήνων επιχειρηματιών σε ορισμένες αφρικανικές χώρες το επιβεβαιώνει και η παρουσία ελλήνων της διασποράς το υποβοηθά. Θα ήταν μεγάλο λάθος η Ελλάδα να αγνοήσει αυτή την αλλαγή. Δεν είναι μόνο το γεγονός ότι στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ οι αφρικανικές χώρες διαθέτουν 53 ψήφους, που έχει μεγάλη σημασία για τη προώθηση των εθνικών συμφερόντων. Οι νέες εμπορικές σχέσεις Ευρώπης-Αφρικής ανοίγουν νέες προοπτικές για διεύρυνση των εμπορικών δεσμών. Οι επιχειρηματικές ευκαιρίες είναι πολύ μεγάλες όπως προκύπτει από τις πληροφορίες του Ευρωπαϊκού Επιχειρηματικού Συμβουλίου για την Αφρική και τη Μεσόγειο ( EBCAM) στο οποίο συμμετέχει και το Ελληνο-Αφρικανικό Επιμελητήριο. Νέες αγορές για ορισμένα προϊόντα μας και υπηρεσίες και επενδυτικές συνεργασίες σε ορισμένες χώρες είναι χρήσιμο να διερευνηθούν σε μια εποχή που η Αφρική δεν έχει αναλογικά πληγεί σοβαρά από τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση. Είναι καιρός η Ελλάδα, ύστερα από χρόνια αδράνειας, να στρέψει το ενδιαφέρον της και προς την Αφρική.
-----------------------------
(*) Ο Σωτήρης Μουσούρης είναι Πρόεδρος του Ελληνο-Αφρικανικού Επιμελητηρίου και πρώην Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ. Ο Αστέρης Χουλιάρας είναι καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
